klokkenplan | Suster Bertken | Gildeklok | de naam "Bertken" | Ontwerp Bertken | Opmaak Bertken | het gieten van Bertken | het keuren | Aankomst Bertken | Klokkenstoel | Hijsen Bertken | Ingebruikname | Financiering

Sinds 2001 heeft een projectgroep binnen het UKG gewerkt aan de technische en uiterlijke vormgeving van de nieuwe klok. Gekozen is voor een traditioneel vormgegeven klok met enkele eigentijdse stijlkenmerken. Het profiel van de klok en alles wat er verder 'op en aan' moest komen is vooraf vastgelegd: lettertypen, sierranden, medaillons, klepelvorm en kroon. 
In lijn met eeuwenoude tradities is de klok 'op toon' gegoten, d.w.z. dat de klok niet is » gestemd ». De Bertken heeft een kroon met zes kroonarmen en een klepel in de vorm van een 'afgekloven appeltje', zoals de bekende 16e eeuwse klokkengieter Geert van Wou (gieter van onder meer de Utrechtse Domklokken) ze ook maakte.

Gegevens van de UKG-gildeklok:

Naam:  "Bertken"  Slagtoon: As'/Gis'  Doorsnede: 1010 mm  Gewicht:  641 kg  Slagen per minuut: 56  Luidhoek: 70 º  Reactiekrachten horizontaal:  ca. 700 kg  Reactiekrachten vertikaal: ca. 1450 kg  [Gegevens: Henk J. Scholte - mei 2002]

Vooraanzicht UKG-gildeklok "Bertken"  [Ontwerptekening: Henk J. Scholte © 2003]

Op 23 juli 2004 is de "Bertken" gegoten bij de Koninklijke Klokkengieterij Petit & Fritsen in Aarle-Rixtel.

Tekst op de klok

Klokken hebben vrijwel altijd een tekstopschrift, volgens eeuwenoude traditie geplaatst in een tekstrand op de schouder van de klok. In deze tekst spreekt de klok over zichzelf. De tekstrand wordt verfraaid met een staande (boven) en een hangende (onder) sierrand. Daarnaast bevat de tekstrand meestal ook de gegevens van de klokkengieter en het gietjaar. Bij de Bertken zijn deze gegevens geplaatst rond het medaillon op de achterzijde van de klok. Daarom kan de kloktekst op de Bertken de hele tekstrand vullen en doorlopend worden gelezen. 
Wij hebben onze luid(st)ers gevraagd voorstellen te doen voor een toepasselijke (doorlopende) tekst voor onze gildeklok Bertken. Uit de ingezonden suggesties werd een vierdelige tekst gekozen, ontworpen door Harriët Teijen. Je kunt bij elk deel beginnen met lezen; het vormt toch steeds een geheel:

Klokkenluid(st)ers snijden zelf de letters voor de kloktekst

Op 20 maart 2004 gingen de luid(st)ers van het Utrechts Klokkenluiders Gilde met wasplaat en scherpe mesjes aan de slag om voor het wasmodel van de Bertken in de z.g. » 'valse klok' » zelf de letters voor deze tekst te snijden. Dat geeft de Bertken een nog persoonlijker karakter als UKG-gildeklok. De letters zijn gemodelleerd naar voorbeeld 
van letters die Jan Tolhuys - de gieter van twee van de drie kerkklokken in de Buurtoren - maakte voor zijn klokken.

Ontwerp voor de sierranden

Uit de binnengekomen ideeën voor de vormgeving van de sierranden (boven en onder de tekstrand) is gekozen voor de suggestie van Rob Vugts: een gecombineerde afbeelding van touw en lelies. Henk Scholte - onze architect - heeft dit uitgewerkt. De sierranden zijn identiek, maar ten opzichte van elkaar gespiegeld: in de staande sierrand (boven de tekstrand) wijzen de lelies omhoog, in de hangende sierrand (onder de tekstrand) wijzen de lelies naar beneden

Een fraai voorbeeld van letters en de sierranden die Tolhuys maakte ziet u op de foto hieronder, èn een foto van de letters en de sierranden die het UKG zelf maakte voor de "Bertken".

Ontwerpen voor de medaillons

Beeldend kunstenaar Jaap te Kiefte uit Doorn heeft de modellen gemaakt voor twee medaillons voor de voor- en de achterzijde van de klok, geïnspireerd op eerdere ontwerpen van architect Henk Scholte. Op de klok hebben de medaillons een hoogte van ca. 120 mm.

 
Ontwerptekening medaillon voorzijde: 
[© Jaap te Kiefte 2003]

Suster Bertken in haar rol van voorspreekster en raadgeefster voor de Utrechtse bevolking. De burgers van Utrecht voorzagen haar op hun beurt weer van noodzakelijke levensbehoeften zoals eten en kleding. Wat ze zelf niet nodig had schonk ze aan de armen. 
Het medaillon symboliseert het contact tussen Suster Bertken en de Utrechtse burgerij. In werkelijkheid konden ze elkaar niet zien, omdat het raam aan de buitenzijde van de cel hoog in de muur was aangebracht.

Ontwerptekening medaillon achterzijde: 
[© Jaap te Kiefte 2003] 
Attributen notarissen. De inscriptie op de acte in dit medaillon luidt: 
"DEDERUNT NOTARII ULTRA TRAIECTI" (Utrechtse notarissen hebben gegeven), verwijzend naar de doorslaggevende financiële bijdrage (gesymboliseerd door de geldbuidel) die de Vereniging van Notarissen te Utrecht al direct bij de start van ons Bertkenproject heeft toegezegd. 
Het medaillon van Jaap te Kiefte wordt gecombineerd met de gietersgegevens, het gietjaar (2004) en het UKG-logo. Deze combinatie is ontworpen door Henk J. Scholte 
Ontwerp aan te bouwen vak klokkenstoel 
De Bertken kan niet worden geplaatst in de historische klokkenstoel van het kerkgelui. Daarom heeft architect Henk Scholte een ontwerp gemaakt voor de uitbreiding van deze klokkenstoel met een extra vak. Die uitbreiding is 'reversibel', dat wil zeggen dat die de bestaande historische klokkenstoel (vrijwel) onaangetast laat: het nieuwe vak is als het ware aan de oude stoel vastgeklemd.

gepubliceerd/gewijzigd 30 augustus 2016 (server-tijd: 0,5458 s)