Utrechts Klokkenluiders Gilde | klokken | Bertken

Klokkenstoel

Sars Houtbouw maakt het extra vak aan de kerkklokkenstoel

Kees Sars heeft met zijn bedrijf "Sars Houtbouw" zijn naam als ambachtelijk houtbouwmeester stevig gevestigd met grote projecten als het (her)bouwen van historische schepen, de » Kamper Kogge » en het » Utrechts Statenjacht ». Daarvoor heeft hij o.a. gewerkt in het archeologisch themapark » Archeon » in Alphen aan den Rijn. De klokkenstoel voor onze gildeklok "Bertken" is voor Kees Sars zijn eerste project in de klokkenwereld. Hieronder vindt u een fotoreportage van de bouw van de klokkenstoel in de Buurtoren en de voorbereiding.

Foto's gemaakt op 3 juli in de werkplaats van Sars Houtbouw

Op basis van het ontwerp van onze architect Henk Scholte heeft Sars de onderdelen van de klokkenstoel gemaakt van zorgvuldig geselecteerd Deens eikenhout. In zijn werkplaats zijn de delen eerst gevormd, voorbewerkt en passend gemaakt.

Kees Sars (R) met de constructietekeningen	Het vakwerk is vakwerk!
Houten pennen voor de pen-gatverbindingen	De conische pen zorgt voor een stabiele verbinding
Prachtig kurkdroog Deens eikenhout	Luidas en opzetstuk (nog niet bewerkt)

[Foto's: Peter van Rijn en Theo van Soest - 3 juli 2004]

Voordat de montage van het nieuwe klokkenstoelvak kan beginnen moeten eerst materialen en gereedschap de toren in en vanuit de hal (begane grond) naar de klokkenzolder worden getakeld die op bijna 40 meter hoogte ligt. Via hijsgaten in de vloeren van de luidzolder (1e etage) en de klokkenzolder (2e etage) komen de spullen boven. Het vereiste nogal wat stuurmanskunst om de zware houten balken heelhuids boven te krijgen omdat de luidzolder en de klokkenzolder vol stonden met steigers die hier tijdelijk zijn neergezet om de Sprinkler-brandblusinstallatie van de toren te renoveren.

dinsdag 6 juli Foto's gemaakt tijdens de bouw (en de voorbereiding daarvan) in de Buurtoren

Klokkenstoel als bouwpakket in de Buurtorenhal	Blik op de hal door het hijsgat van de luidzolder
Bouwers Kees Sars (L) en Evert van Kempen (R)	Controle van de takels op de klokkenzolder
Eerste pakket wordt opgetakeld vanuit de torenhal	Via het eerste hijsgat door de vloer van de luidzolder
Verder omhoog laveren naar de klokkenzolder	Aankomst bij het hijsgat in de klokkenzolder
Eerste pakket is boven	Hierachter moet de Bertkenstoel worden opgebouwd

[Foto's: Peter van Rijn]

Op donderdag 8 juli zijn de eerste balken op de plek gekomen waar de Bertkenklok komt te hangen, ten westen van de bestaande klokkenstoel. Om daar te komen moesten ze vanaf het hijsluik in het midden van de klokkenzolder worden verplaatst door de oude klokkenstoel heen.

donderdag 8 juli

Het hout is boven op de klokkenzolder	Verplaatsen balk door klokkenstoel
Op zijn plaats in het Bertkenvak	Balk rust tegen de westmuur van de toren
Nieuw hout leunt tegen de oude stoel	Bertkenstoel in aanbouw van bovenaf

[Foto's: Peter van Rijn en Theo van Soest]

vrijdag 9 juli

Op vrijdag 9 juli begint de structuur van het klokkenstoelvak zich af te tekenen. Een probleem met de plaatsing van een van de balken in de basis is in overleg met architect Henk Scholte opgelost. Begin volgende week kan het werk in de toren worden afgerond. Vandaag werkt Evert van Kempen voor het laatst mee aan het bouwen van de klokkenstoel; hij vertrekt naar Frankrijk om daar een boot te gaan bouwen. Voordat hij vertrekt zet Evert met timmermanspotlood zijn naam in het werkstuk, een oude gewoonte bij ambachtelijke houtbouwers.

Close-up van het merkteken op de klokkenstoel

[Foto's: Peter van Rijn]

maandag 12 juli

Maandag 12 juli wordt de laatste grote klus geklaard: het plaatsen van de (bijna 200 kg. zware) bovenbalk van het stoelvak. Deze moet over de oude klokkenstoel heen worden getakeld. Kees Sars wordt vandaag bij deze lastige klus geassisteerd door zijn collega Jeroen Helsloot. Met het nodige gemanoeuvreer is de balk op zijn plaats aangekomen en glijdt vervolgens soepel en naadloos op de verbindingen met de andere balken en daarmee op zijn definitieve plaats. Met een paar houten pennen wordt de bovenbalk gezekerd op de balken van het vak. UKG-voorzitter Theo van Soest trakteert de aanwezigen op 'pannenbier'. Kees en Jeroen slaan in rap tempo de andere pennen in de gaten. Vervolgens worden de laatste balken geplaatst die aan de bovenzijde de verbinding gaan vormen met de kerkklokkenstoel. In principe staat en ligt alles nu op zijn plek. Afsluitend smeert Kees Sars het stoelvak in met een middel om schimmelvorming te voorkomen. Het is inmiddels kwart voor acht 's avonds. We horen hier op de klokkenzolder van de Buurtoren hoe in de Domtoren onze klokkenluiders het zomeravond-beiaardconcert van de Utrechtse Klokkenspel Vereniging inluiden met een combinatie van vier luidklokken van de Domtoren: de Johannes Baptist, de Maria Magdalena, de Agnes Minor en de Kruisklok, die qua toon overeenkomen met de drie kerkklokken in de Buurtoren én de toekomstige Bertkenklok...

Manoeuvreren met de bovenbalk boven de klokkenstoel	Over de 'Andreas' van Tolhuys heen
Klus geklaard, de balk ligt op zijn plek	De eerste houten pen wordt aangebracht
De pen wordt stevig verankerd	Theo van Soest (L) trakteert op 'pannenbier'
Plaatsing verbindingsbalk met de klokkenstoel	De laatste balk aan de andere kant
Beschermen van het hout tegen schimmelvorming	De stoelbasis aan de achterkant

[Foto's: Peter van Rijn]

woensdag 14 juli

Woensdag 14 juli zit het grote werk erop voor Sars. Er moeten vandaag nog een aantal spiebouten worden geplaatst waarmee het nieuwe stoelvak stevig wordt verbonden met de oude klokkenstoel. Het meeste gereedschap is al weg en de klokkenzolder is opgeruimd. Vrijdag is de zaak - voor wat betreft het werk in de toren - helemaal rond. Het luidwiel en de luidas worden later gemaakt in de werkplaats van Sars, dat hoeft niet in de toren te gebeuren. Kees Sars sopt het nieuwe hout nog een keer in met het zeepachtige anti-schimmelmiddel. De wind die door het galmgat naar binnen waait blaast er hier en daar op het vak flinke zeepbellen van die vervolgens langzaam over de oude klokkenstoel wegzweven.

Bovenverbindingen nog met klemmen vastgezet	De metalen spiebouten en een losse spie
Voorboren	Spiebout wordt door de balken getimmerd
De spie gaat in de gleuf aan de onderzijde	Overzichtsplaatje vanaf de oude klokkenstoel