Het Bartholomeus Gasthuis
Het Bartholomeus Gasthuis aan de Lange Smeestraat is een van de vroegst bekende stedelijke opvanghuizen voor pelgrims en dakloze armen. Na de oprichting in 1367 kreeg het huis een royale schenking van Willem van Abcoude, waardoor het van een klein logement kon uitgroeien tot een instelling voor permanente opvang van armen. Vanuit een ‘armenpot’ kregen minder bedeelden die niet in het huis verbleven voedsel, kleding en soms geld. In 1632 werd de imposante regentenzaal gebouwd. De wandtapijten hiervan worden tegenwoordig als Nederlands cultureel erfgoed aangemerkt. In 1817 werden alle Utrechtse gasthuizen onder één bestuur gesteld. Het Bartholomeus Gasthuis werd bestemd voor alle bejaarde bewoners uit de verenigde gasthuizen. Dankzij verschillende verbouwingen, waaronder een grootscheepse renovatie in 2012, is het gasthuis een modern verpleeg- en verzorgingshuis geworden.
Het klokje van het Bartholomeus Gasthuis dat boven de voorgevel aan de Lange Smeestraat hangt, is de op een na oudste klok van Utrecht. Het werd in 1471 ten behoeve van het Gasthuis gegoten door Steven Butendiic. Vermoedelijk werd deze klok eeuwenlang geluid door de huismeester om het middagmaal aan te kondigen, waardoor de klok van oudsher het ‘papklokje’ wordt genoemd. In de jaren tachtig van de negentiende eeuw verdween dit gebruik vanwege de slechte staat van de ophanging van de klok. Met hulp van het Utrechts Klokkenluiders Gilde werden zowel de ophanging als de klok in 2007 gerestaureerd. Tijdens het 600-jarig bestaan van het Gasthuis werd de klok feestelijk ingehuldigd door voormalig directeur Aart Schrijver. Door een iets te felle ruk aan het touw draaide de klok om zijn as, waarna het touw afbrak. Het mocht de feeststemming niet drukken en de schade kon snel hersteld worden. In 2010 werd de oude traditie van de middagluidingen hersteld en sindsdien wordt de klok dagelijks om 12 uur geluid door een aparte groep vrijwilligers van het Utrechts Klokkenluiders Gilde.
| Naam Klok | Slagtoon | Ø [cm] | Gewicht [kg.] | Gietjaar | Gieter |
| Bartolomeus | Bes | 43 | 52 | 1471 | Steven Butendiic |
Dagelijks wordt om 12.00 de ‘papklok’ geluid. Ook op hoogtijdagen zoals de naamdag van de Heilige Bartholomeus (24 augustus) en op het Sint Maartensfeest, 11 november, laat de papklok van zich horen.
Gieter / jaar : Steven Butendiic* 1471
Klokgegevens:
Diameter : 429
Slaglijn : 330
Gewicht 52 kg. , gewogen 2007 te Beerta
Slagtoon bes ² + 16 + 17
Klankanalyse: Laudy
Gr.t bes ¹ + 4.5
Priem bes ² + 76
Terts des ³ + 35
Kwint f ³ + 64
Oktaaf bes ³ + 17
Randschrift: (In gotische minuskels gesteld, naar afdruk van tekst op papier.)
+ bartolomeus vocor + m cccc lxxi
Opmerking SvG. :
– De klok draagt géén gietersnaam maar toont verder alle stijlkenmerken van Steven Butendiic die in het zelfde jaar ook de Banklok goot.
– Steven Butendiic wordt als gieter vermeld bij de betaling van de klok.
– Het woord …bartolomeus… is zonder “h” geschreven.
– Te Nördlingen bij Hans Lachemijer opgelast aan de slagvlakken, voorzien van een passende
kroonarm (door Laudy gegoten) welke ontbrak en een nieuw klepeloog.
– De klok was in 2007 er slecht aan toe en had naar beneden kunnen vallen. De klok werd niet gevorderd in de oorlog omdat ze aan inventarisatie ontsnapte en niet werd opgemerkt.
Zodoende ontbreekt ze als middeleeuwse klok tot 1982 ook in de literatuur.
Bron: SvG. 2007
Wil je ook de klokken van Utrecht luiden? Word hier lid van het Utrechts Klokkenluiders Gilde
| Meer informatie | Historie Bartholomeus Gasthuis | |
| Gebruiker(s) | Bartholomeus Gasthuis | |
| Monumenten nummer | 36277 | |
| Locatie | Zie hier | |
